makinilya

NOONG nasa kolehiyo pa ako, circa 80s, ay na-curious ako kung ano ang nasa itaas ng mahabang hagdanang kahoy na nadaraanan ko sa kalye ng P. Genato sa Batangas City paakyat sa isang lumang gusali. Minsan ay inakyat ko. Nalaman ko na “typing school” pala iyon. Aralan ng pagmamakinilya.
Maraming nag-aaral magmakinilya sa nasabing opisina at iba’t iba rin ang edad. May bata, matanda. Sa pagkakatanda ko ay P15 per session ang sinabing “tuition” sa akin ng receptionist. Noong time na iyon ay mahalaga pa ang P15 para sa estudyanteng gaya ko na isang kahig isang tuka.
Noon ko pa gustong matutong magmakinilya. Isang pinsan ko na hindi naman nakatapos ng kolehiyo ang nag-aral magmakinilya at naging pasaporte niya iyon para makapagtrabaho sa munisipyo. Isa pa, kapag gagawa ng report sa school ay mahal din ang magbayad sa typist. Kung marunong magmakinilya, madali nang makisuyo sa kaklaseng may makinilya.
Noong panahong iyon ay parang mamahaling laptop din ang turing sa makinilya, katunayan ay may kapitbahay kami na meron nito noon pero ni hindi puwedeng pindutin kahit isang letra—baka raw masira.
Nabanggit ko sa isang kaklase ko ang plano ko na mag-aral mag-type. Sabi niya, huwag na raw nakinilya ang pag-aralan ko. Nalaman ko na naka-enrol siya sa isang computer school na tuwing hapon ang session. Nag-aaral daw siya ng “Wordstar”. Ipinakita pa niya sa akin ang sample printouts ng ginawa niya na “The quick brown fox”, na para sa akin noong mga panahong iyon ay masyadong hi-tech.
May mga computer subjects na rin kami noon sa kursong kinuha ko, at mukhang okey naman sa akin ang computer dahil madali kong maunawaan ang principle na nag-start sa Boolean algebra, kaya lang ay kulang kami sa hardware. Kung gusto mong mas maging malalim ang pag-aaral ng computer gaya ng COBOL, Wordstar, etc., may mga training schools na rin noon sa Batangas na nag-o-offer ng specialty course. ‘Yun nga lang, special din ang tuition fee. At kung masakit isipin para sa akin ang P15 per session sa typing class, lalo na sa computer training.
Kinalimutan ko pansamantala ang plano. Nabalitaan ko na lang na ang kaklase ko ay natanggap sa isang malaking process company sa Batangas dahil sa kanyang naging training sa computer. Iba talaga ang nauuna sa teknolohiya.
Ang hindi pagkatuto sa makinilya ang isa sa pinakamalaki kong dilemma nang magsimula akong magsulat sa komiks. Kaya nagpapasalamat ako noon sa EIC ng Atlas Publishing na si Mr. Tony Tenorio na tinatanggap niya ang scripts ko kahit sulat-kamay. Maganda naman ang handwriting ko, salamat sa ilang semestre ng technical drawing sa college.
Kahit nang kunin ako ni Mr. Tenorio na editor sa Atlas, iyon pa rin ang worry ko. Sa halos pitong taon ko sa pagiging komiks editor, nakakagamit lang ako ng makinilya kapag gumagawa ng pagination at transmittal ng deadline. Hindi ako makapag-ensayo kahit may ilang makinilya sa Atlas dahil laging ginagamit ng mga nagraraket.
Ito rin ang dahilan kaya hindi ako nakagawa ng maraming nobelang prosa. Kapag gumagawa ako ng pocketbooks ay in long hand, at kung hindi ang misis ko ang nagta-type, ibinabayad ko pa sa iba. At hindi biro ang magsulat ng 120 pages na nobela na sulat-kamay lang.
Sa mga editors namin noon ay maraming mahusay mag-type, lalo na ang mga produkto ng Polytechnic University of the Philippines. Kilala ang mga taga-PUP noon na talagang malulupit sa typing. Marami rin sa mga kasamahan ko ang bumili ng sariling typewriter lalo na noong kalakasan pa ng pocketbooks.
Mayroon ding matandang mama na regular na naglilinis/repair ng mga makinilya sa Atlas noon—payat, laging naka-polo ng bulaklakin at nakapomada ang buhok.
Bago nagsara ang opisina ng Atlas sa Roces Avenue ay dumami na ang nagbebenta ng surplus na makinilya na worth P800 na lang. Pero marami sa mga kaopisina ko noon ay nakakabili na ng computer. Mararamdaman sa paglaganap ng surplus na makinilya na mukhang maiisantabi na ang paggamit nito.
Hanggang sa umalis ako noong 1997 sa Atlas ay di ako marunong magmakinilya at mag-computer. Nang mag-freelance ako ay long hand pa rin ang pagsusulat ko ng pocketbooks at ibinabayad ang encoding. Ang pagiging computer illiterate ko ang isa sa dahilan kung bakit hindi ako nagtagal sa Star Cinema—kung saan kailangang mabilis kang mag-type sa PC lalo na kung may script revisions.
Natuto lang ako mag-computer noong 1999 nang nasa ABS-CBN Publishing na ako. Salamat at pinuwersa ako ni Tita Opi Concepcion (na EIC ko noon) na matuto na dahil ang paglalagay ng corrections ay sa digital files na mismo. Nagsimula sa pasundut-sundot noon, sa ngayon ay maipagyayabang ko na kaya ko nang makipagkarera ng typing kahit sa mga record holder sa words per minute.
At nagpapasalamat naman ako kay Tita Opi at pinilit niyang mawala ang takot ko sa keyboard. Kung hindi ako natutong mag-encode, baka bouncer na lang ako ngayon sa alinmang club sa Quezon Avenue.
Minsan ay nakita ko sa SM Foodcourt sa Cubao ang matandang naglilinis ng mga makinilya noon sa Atlas. Nakaupo siya sa isang table at malayo ang iniisip. I wonder kung meron pang nagpapa-service sa kanya ng makinilya ngayon. Pero hindi nagbago ang kanyang fashion sense—naka-polo pa rin ng bulaklakin at nakapomada ang buhok.
Sa mga government offices na lang nakikita ang mga makinilya ngayon dahil ginagamit pa nila sa malalaking forms at resibo na kailangang manual ang gamitin.
Hindi na ako napapadako sa kalye sa Batangas kung saan nakatayo ang typing school noon. I bet wala na rin iyon. Anu’t anuman, may koneksyon iyon sa isa sa mga ‘What ifs’ sa buhay ko—ano kaya ang naging takbo ng buhay ko kung nag-aral ako noon ng typing? Napunta kaya ako sa mundo na ginagalawan ko ngayon?

state of the nation address

Maupo po tayong lahat.

Senate President Juan Ponce Enrile; Speaker Feliciano Belmonte Jr.; Bise
Presidente Jejomar Binay; mga dating Pangulong Fidel
Valdez Ramos at Joseph Ejercito Estrada; Chief Justice Renato Corona at ang
ating mga kagalang-galang na mahistrado ng Korte
Suprema; mga kagalang-galang na kasapi ng diplomatic corps; mga miyembro ng
Kamara de Representante at ng Senado; mga
Local Government officials; mga miyembro ng ating Gabinete; mga
unipormadong kasapi ng militar at kapulisan; mga kapwa ko
nagseserbisyo sa taumbayan;

At sa mga minamahal kong kababayan, ang aking butihing mga boss:

Humarap po ako sa inyo noong aking inagurasyon at sinabing: Walang
wang-wang sa ating administrasyon. At ngayon, patuloy
nating itinitigil ito. Naging hudyat at sagisag po ito ng pagbabago, hindi
lamang sa kalsada, kundi pati na rin sa kaisipan sa lipunan.

Sa matagal na panahon, naging simbolo ng pang-aabuso ang wang-wang. Dati,
kung makapag-counterflow ang mga opisyal ng
pamahalaan, para bang oras lang nila ang mahalaga. Imbes na
maglingkod-bayan, para bang sila ang naging hari ng bayan. Kung
maka-asta ang kanilang mga padrino't alipores, akala mo'y kung sinong
maharlika kung humawi ng kalsada; walang pakialam sa
mga napipilitang tumabi at napag-iiwanan. Ang mga dapat naglilingkod ang
siya pang nang-aapi. Ang panlalamang matapos
mangakong maglingkod—iyan po ang utak wang-wang.

Wala silang karapatang gawin ito. Ayon sa batas, tanging ang Presidente,
Bise Presidente, Senate President, House Speaker, Chief
Justice, pulis, bumbero, at ambulansya lang ang awtorisadong gumamit ng
wangwang para sa kanilang mga opisyal na lakad. Kung
sa trapiko nga ay di masunod ang batas, paano pa kaya sa mga bagay na mas
malaki ang makukuha, tulad ng sa mga proyektong
pinopondohan ng kaban ng bayan?

Kayo po ba gusto ninyong makulong ang lahat ng tiwali? Ako rin po. Gusto ba
ninyong matanggal ang wang-wang, hindi lamang sa
kalsada, kundi sa kaisipang nagdulot ng baluktot na sistema na
pagkatagal-tagal na nating pinagtiisan? Ako rin. Gusto po ba
ninyong mabigyan ng patas na pagkakataon ang lahat na umasenso? Siyempre,
ako rin po.

Narito po ang halimbawa ng resulta ng ating kampanya kontra wang-wang sa
sistema. Nitong taong ito, taumbayan na mismo ang
nagsabi nabawasan ang nagugutom sa kanila. Mula 20.5% na self-rated hunger
noong Marso, bumaba na ito sa 15.1% nitong
Hunyo, katumbas ng isang milyong pamilyang Pilipinong nagugutom dati, pero
ngayon ay nakakakain na nang tama kada araw.

Sa larangan po ng negosyo, sino ba ang nag-akalang pitong ulit nating
malalampasan ang all-time-high ng stock market? Ang dating
4,000 index na inaakalang hindi maaabot, o kung maabot man ay pansamantala
lang, ngayon, pangkaraniwan nang hinihigitan.

Kung dati napako na ang bansa sa mababang credit ratings, itinaas ng
Moody’s, Standard and Poors, Fitch, at Japan Credit Ratings
Agency ang ating ranking, bilang pagkilala sa ating tamang paggugol ng
pondo at sa malikhain nating pananalapi. Ang mataas na
credit rating, magpapababa ng interes sa perang inuutang natin. Kumpara sa
unang apat na buwan ng nakaraang taon, mas malaki
po ng 23 billion pesos ang natipid nating interest payments mula Enero
hanggang Abril ng 2011. Maaari na po nitong sagutin ang
dalawang milyon at tatlongdaan libong benepisyaryo ng CCT hanggang sa
katapusan ng 2011.

Paalala ko lang po, sa siyam at kalahating taon bago tayo maitalaga sa
puwesto, iisang beses lang tayong nakatikim ng ratings
upgrade, at anim na beses pang na-downgrade ng iba’t ibang ratings agency.
Sa isang taon pa lang po natin, apat na beses na
tayong nabigyan ng upgrade. Alam naman po natin na hindi madaling
ma-upgrade sa mga panahong ito. Itong mga ratings agency,
nabatikos na mali raw ang payo bago magkakrisis sa Amerika, kaya ngayon ay
mas makunat na sila sa pagbibigay ng
magagandang ratings, at nakikita nga natin ito sa sunud-sunod na
pag-downgrade sa ibang bansa. Pero tayo po, inupgrade pa nila.
Sang-ayon silang lahat: gumanda at lalo pang gaganda ang ekonomiya ng
Pilipinas. Isang hakbang na lang po, aabot na raw tayo sa
investment grade, at wala pong tigil ang ating economic team upang tuluyan
na tayong makaarangkada.

At may mabubuting balita pa pong parating. Dahil wala nang wang-wang sa
DOE, muling nabuhay ang kumpiyansa ng mga
namumuhunan sa ating energy sector. Patunay dito ang isandaan at
apatnapung kumpanya na nakahandang tumaya sa
eksplorasyon at pagpapalakas ng ating oil at natural gas resources. Sa
huling energy contracting round noong 2006, tatlumpu’t lima
lang po ang nakilahok. Nitong Biyernes lamang po, nilagdaan na ang
panibagong kasunduan para sa isang bagong power plant sa
Luzon grid upang pagdating ng 2014, may mas mura at mas maaasahang
pagmumulan ng enerhiya ang bansa.

May kumpiyansa, may pag-asa, at tinutupad po natin ang ating mga pangako.
Naaalala ko nga po ang babaeng nakausap ko nang
ako’y unang nagha-house-to house campaign para sa akng sarili. Ang kaniyang
hinaing: “Miski sino naman ang manalo, pare-pareho
lang ang kahihinatnan. Mahirap ako noong sila ay nangangampanya; mahirap
ako habang nakaupo sila, at malamang mahirap pa rin
ako pag nagretiro na sila.” Sa madaling salita, ang hinaing po ng marami,
“Walang pakialam ang mga pinuno namin kahapon, wala
silang pakialam ngayon. Bukas, wala pa rin silang pakialam.”

Di po ba’t may katuwiran naman siya sa pagsasabi nito, dahil sa
pagwawang-wang sa mga ahensya ng gobyerno? Wang-wang po
ang pagbili ng helicopter sa presyong brand new, pero iyon pala ay gamit na
gamit na. Wang-wang ang milyun-milyong pabuya na
tinanggap ng mga opisyal ng GOCC, tulad ng sa Philippine National
Construction Corporation, gayong hindi naman sila
nakapaghandog ng disenteng serbisyo, at ibinaon pa sa utang ang kanilang
mga ahensya. Bago sila bumaba sa puwesto,
dalawandaan, tatlumpu’t dalawang milyong piso po ang inomento ng dating
pamunuan ng PNCC sa kanilang sarili. 2007 pa lang po,
wala na silang prangkisa; lahat ng kikitain, dapat diretso na sa pambansang
gobyerno. Hindi na nga nag-abot ng kita, sinamantala pa
ang puwesto. Ang bonus nila mula 2005 hanggang 2009, dinoble pa nila sa
unang anim na buwan ng 2010. Ibinaon na nga po nila sa
bilyun-bilyong pisong utang ang kanilang tanggapan, nasikmura pa nilang
magbigay ng midnight bonus sa sarili.

Para po pigilan ang pagwang-wang sa kaban ng bayan, sinuyod at sinuri natin
ang mga programa. Dalawang magkasunod na taon na
po nating ipinatutupad ang zero-based budgeting, na magsisilbing kalasag sa
walang-saysay na paggastos.

Sa Laguna Lake po, magtatanggal nga sabi nila ng 12 million cubic meters sa
dredging, pero pagkatapos ng tatlong taon,
garantisado naman itong babalik. 18.7 billion pesos ang magiging utang
natin para lang maglaro ng putik. Hindi pa bayad ang utang,
nag-expire na ang pakinabang. Pinigilan po natin iyan. Ang food-for-school
program na bara-bara lang ang paghahanap ng
benepisyaryo, at iba pang inisyatibang pinondohan ngunit walang
pinatunguhan—binura na natin sa budget upang ang pera namang
nalibre, ay mailaan sa mga proyektong totoong may silbi.

Ang budget po ang pinakamalinaw na pagsasabuhay ng ating tuwid na landas.
Ang aking pahiwatig sa lahat ng gusto pang ilihis tayo
rito: Kung mang-aagrabyado ka lang ng mahirap, huwag ka nang magtangka.
Kung sarili mo lang ang papayamanin mo, huwag ka
nang magtangka. Kung hindi iyan para sa Pilipino, huwag ka nang magtangka.

Sana masabi na natin na tapos na ang utak wang-wang, pero nakikita po natin
ang latak ng ganitong kaisipan na pilit bumubulahaw
sa aliwalas ng ating biyahe sa tuwid na landas.

Mukhang marami rin po kasi ang nagwawang-wang sa pribadong sektor. Ayon sa
BIR, mayroon tayong halos 1.7 million na self-
employed at professional tax payers gaya ng mga abogado, doctor at
negosyante na nagbayad lamang, sa suma total, ng 9.8 billion
pesos noong 2010. 5,783 pesos lang ang ibinayad na income tax ng bawat isa
raw sa kanila, on the average, ang ibig sabihin, kung
totoo po ito, ang kabuuang kita nila ay umaabot lang ng 8,500 pesos lamang
kada buwan. Mababa pa sa minimum wage. Naman.

Nakikita naman po ninyong napupunta na sa tama ang buwis ninyo, kaya wala
na pong dahilan upang iwasan natin ang pagbabayad.
Nananawagan po ako sa inyo: Hindi lang po gobyerno, kundi kapwa natin
Pilipino ang pinagkakaitan sa hindi pagbabayad ng tamang
buwis.

Pinananagot at pananagutin po natin ang wang-wang saanmang sulok ng
gobyerno. Ang masakit, hanggang sa mga araw pong ito,
may sumusubok pa ring makalusot. Mayroon nga pong isang distrito sa Region
4B, may proyektong gagastusan ng 300 million
pesos. Kaso hanggang 50 million pesos lang ang puwedeng aprubahan ng
district engineer.

Kaya naisip nilang ichop-chop ang proyekto para di lumampas sa 50 million
pesos ang halaga, at di na umabot sa regional at central
office ang mga papeles. Kani-kaniyang diskarte, kani-kaniyang kaharian ang
nadatnan nating situwasyon sa DPWH. Sinubukan
nilang ipagpatuloy ang nakasanayan na nila. Kadalasan, dahil sa lump-sum na
pagbibigay ng pondo, wala nang tanung-tanong kung
ano ang plano at detalye ng proyekto. Miski yata sabi ng iba bahay ng
gagamba ang ipapatayo, bibigyan ng pondo, basta may
padrino.

Hindi ito pinalusot ni Secretary Babes Singson. Tinanggal na niya sa
puwesto ang district engineer. Pinigilan din po ang pag-award
ng proyektong ito para busisiin kung ano pang magic ang nangyari. Masusi na
ring iniimbestigahan lahat ng nagkuntsabahan. Ang
mga kontratistang mapatunayang nakipagsabwatan para mag-tongpats sa mga
proyekto, ibablack-list natin.

Tingnan nga po ninyo ang idinulot na perhuwisyo ng pagwawang-wang sa
sistema: Tuloy ang pagdusa ng mamamayang dapat
nakikinabang na sa proyekto ng bayan.

Hindi lang po iyan sa region 4B nadiskubre. Ngunit natigil na po ito dahil
hindi na padrino kundi tamang proseso ang naghahari sa
DPWH. Hindi na puwedeng walang work program; kailangang magpakita ng
pinag-isipang plano para hindi magkasalungat ang
pagsasagawa ng mga proyekto. Malinis at hayag na ang bidding, at pantay na
ang pagkakataon sa pagpasok ng mga kontratista.

Sa sistemang pinaiiral ngayon sa DPWH, nakatipid na tayo ng dalawa’t
kalahating bilyong piso, at umaasa tayo na aabot pa sa anim
hanggang pitong bilyong piso ang matitipid sa taon na ito. Ang
pinakamahalaga po, nakakaasa na tayo sa mga kalsadang matino,
hindi ‘yung maambunan lang ay lulundo o mabibiyak agad. Paniwala natin
dati, imposibleng maitama ng DPWH ang sistema nila.
Hindi lang po ito posible; sa unang taon pa lamang, ginagawa na natin ito.

Kahit po sa mga bukirin, may mga nagwawang-wang din. Bago tayo maupo noong
2010, nag-angkat ang bansa ng 2.3 million metric
tons ng bigas. 1.3 million metric tons lamang ang kailangan nating
angkatin, ngunit pinasobrahan pa nila ito ng isang milyon
tonelada. Dahil nga sobra-sobra ang inangkat, kinailangan pa nating
gumastos muli sa mga bodegang pagtatambakan lang naman ng
barko-barkong bigas.

Ilang taon bang walang saysay na pinasobrahan ang bigas na inaangkat? Dahil
dito, umiral ang pag-iisip na habambuhay na tayong
aangkat ng bigas. Ang akala ng marami, wala na talaga tayong magagawa.

Ngunit sa loob lamang ng isang taon, pinatunayan nating mali sila. Ngayon,
ang dating 1.3 million metric tons na kakulangan natin
sa bigas, halos nangalahati na; 660,000 metric tons na lang po ang
kailangan nating angkatin. Kahit dagdagan pa natin iyan ng
panangga laban sa sakuna at gawing 860,000 metric tons—na ginagawa na nga
po natin—mas mababa pa rin ito sa tinatayang
taunang kakulangan na 1.3 million metric tons.

At hindi po buwenas lang ang nangyaring pag-angat ng ating rice
productivity. Bunga po ito ng matinong pamamalakad: ng paggamit
ng maiinam na klase ng binhi, at masusi at epektibong paggastos para sa
irigasyon. Nito nga pong nakaraang taon, labing-isang libo,
animnaraan at labing-isang bagong ektarya ng bukirin ang napatubigan natin.
Dagdag pa iyan sa halos dalawandaan at labindalawang
libong ektarya na nakumpuni o nabigyang muli ng irigasyon matapos ang
panahon ng pagkakatiwangwang. Ang resulta: umangat ng
15.6% ang ani nating palay noong nakaraang taon.

Ang gusto nating mangyari: Una, hindi tayo aangkat ng hindi kailangan, para
lang punan ang bulsa ng mga gustong magsariling-
diskarte ng kita sa agrikultura. Ikalawa: Ayaw na nating umasa sa
pag-aangkat; ang isasaing ni Juan dela Cruz, dito ipupunla, dito
aanihin, dito bibilhin.

Balikan din po natin ang dinatnang kalagayan ng ating mga kawal at
kapulisan. Labingtatlong libong piso po ang karaniwang suweldo
ng isang PO1 sa Metro Manila. Apat na libong piso daw rito ang napupunta sa
upa ng bahay. Tila tama nga po na isang-katlo ng
kanilang sahod diretso na sa upa. Isang-katlo pa nito, para naman sa
pagkain. At ang natitirang isang-katlo, para sa kuryente, tubig,
pamasahe, pampaaral sa anak, gamot sakaling may magkasakit, at iba pa.
Maganda na nga po kung tumabla ang kita niya sa
gastusin. Kapag naman kinapos, malamang sa five-six po sila lalapit. At
kapag nagpatung-patong ang interes ng utang nila,
makatanggi kaya sila sa tuksong dumelihensya?

Kaya ang ipinangako nating solusyon dito pabahay nitong Pebrero, ngayong
Hulyo ay tinutupad na. Nakapag-abot na po tayo ng apat
na libong Certificate of Entitlement to Lot Allocation sa magigiting nating
kawal at pulis. Bahagi pa lang po ito ng target nating
kabuuang dalawampu’t isang libo at walong daang bahay sa pagtatapos ng
taong ito. Ang dating apatnalibong ibinabayad para sa
upa kada buwan, ngayon, dalawandaang piso na lang, para pa sa bahay na
pagmamay-ari talaga nila. Ang dating nalalagas na
halaga na pambayad sa buwanang renta, maaari nang igugol para sa ibang
gastusin.

Mayroon pa raw pong mahigit isang libong bahay na natitira, kaya po sa mga
pulis at sundalo nating di pa nakakapagpasa ng
kanilang papeles, last call na po para sa batch na ito. Pero huwag po
kayong mag-alala, sa susunod na taon, lalawak pa ang ating
pabahay, at hindi lang pulis at kawal sa Luzon ang makikinabang. Inihahanda
na ng NHA ang lupang patatayuan sa Visayas at
Mindanao, para sa susunod na taon, makapagpapatayo na tayo ng mga bahay
doon. Sa ating mga kawani ng Bureau of Jail
Management and Penology at Bureau of Fire Protection, may good news pa rin
po ako: kasama na po kayo rito.

Kung seguridad na rin lang po ang ating pag-uusapan, di ba’t karugtong din
nito ang ating pambansang dangal? Dati, hindi man lang
natin makuhang pumalag tuwing may sisindak sa atin sa loob mismo ng ating
bakuran. Malinaw ang pahiwatig natin ngayon sa
buong mundo: Ang sa Pilipinas ay sa Pilipinas; kapag tumapak ka sa Recto
Bank, para ka na ring tumapak sa Recto Avenue.

Tama nga po kaya ang kuwento tungkol sa isang stand-off noong araw?
Tinapatan daw ang mga marino natin ng kanyon. Ang ginawa
nila nung gabi, pumutol ng puno ng niyog, pininturahan ito ng itim, saka
itinutok sa kalaban. Tapos na po ang panahong iyan.
Parating na ang mga capability upgrade at modernization sa mga kagamitan ng
ating Sandatahang Lakas. Literal na pong
naglalakbay sa karagatan papunta rito ang kauna-unahan nating Hamilton
Class Cutter, isang mas modernong barko na magagamit
natin para mabantayan ang ating mga baybayin. Maaari pa po tayong makakuha
ng mga barkong tulad nito. Idadagdag iyan sa
kukunin na nating mga helicopter, plural po iyon, patrol craft, at sandata
na bultong bibilhin ng AFP, PNP, at DOJ upang makakuha
ng malaking diskuwento. Lahat po ito, makakamtan sa matinong pamamahala;
mabibili sa tamang presyo, nang walang kailangang
ipadulas kung kani-kanino.

Wala tayong balak mang-away, pero kailangan ding mabatid ng mundo na handa
tayong ipagtanggol ang atin. Pinag-aaralan na rin
po natin ang pag-angat ng kaso sa West Philippine Sea sa International
Tribunal for the Law of the Sea, upang masigurong sa mga
susunod na pagkakataon ay hinahon at pagtitimpi ang maghahari tuwing may
alitan sa teritoryo.

Alam ko pong magbubunga ang pag-aarugang ipinapamalas natin sa mga
lingkod-bayan na nakatutok sa ating seguridad. Mantakin
po ninyo: sa unang anim na buwan ng 2010, umabot sa isanlibo at sampung
(1,010) kotse at motorsiklo ang nanakaw. Ikumpara po
natin iyan sa apatnaraan at animnapung (460) kotse at motorsiklong nanakaw
mula Enero hanggang Hunyo ng taong ito. Ang laki po
ng naibawas, di po ba? Malas ko lang po siguro na ‘yung isa o dalawang kaso
ng carnapping ang nai-heheadline, at hindi ang
pagbawas sa mga insidente nito o ang mas mataas na porsyento ng mga nanakaw
na kotse na naibalik sa kanilang mga may-ari.

Isa pa pong halimbawa ng pagbabagong tinatamasa natin: Mayo ng 2003 nang
lagdaan ang Anti-Trafficking in Persons Act, pero
dahil hindi sineryoso ng estado ang pagpapatupad nito, dalawampu’t siyam na
indibiduwal lamang ang nahatulan sa loob ng pitong
taon. Nalagpasan na po natin iyan, dahil umabot na sa tatlumpu’t isang
human traffickers ang nahatulan sa ating administrasyon. Ito
na po siguro ang sinasabing “sea change” ni Secretary of State Hillary
Clinton ng Amerika. Dahil dito, natanggal na tayo sa Tier 2
Watchlist ng Trafficking in Persons Report nila. Kung hindi tayo natanggal
sa watchlist na ito, siguradong napurnada pa ang mga
grant na maaari nating makuha mula sa Millenium Challenge Corporation at
iba pa.

Dumako po tayo sa trabaho. Dagdag-trabaho ang unang panata natin sa
Pilipino. Ang 8% na unemployment rate noong Abril ng
nakaraang taon, naibaba sa 7.2% nitong Abril ng 2011. Tandaan po natin:
moving target ang nasa hanay ng ating unemployed, dahil
taun-taon ay may mga bagong graduate na naghahanap ng trabaho. Nito nga
pong huling taon, nadagdag pa sa bilang nila ang libu-
libong hawi boys, tagasabit ng banderitas, at iba pang mga Pilipinong
kumuha ng pansamantalang kabuhayan mula sa eleksyon.
Ang resulta po natin: Isang milyon at apatnaraang libong trabahong nalikha
nitong nakaraang taon nagtatapos po ng Abril.

Dati, nakapako sa pangingibang-bansa ang ambisyon ng mga Pilipino. Ngayon,
may pagpipilian na siyang trabaho, at hangga’t
tinatapatan niya ng sipag at determinasyon ang kanyang pangangarap, tiyak
na maaabot niya ito.

Malaki pa po ang puwedeng madagdag sa trabahong nalilikha sa ating bansa.
Ayon pa lang po sa website nating Philjobnet, may
limampung libong trabahong hindi napupunan kada buwan dahil hindi tugma ang
kailangan ng mga kumpanya sa kakayahan at
kaalaman ng mga naghahanap ng trabaho. Hindi po natin hahayaang masayang
ang pagkakataong ito; ngayon pa lang, nagtatagpo
na ang kaisipan ng DOLE, CHED, TESDA, at DEPED upang tugunan ang isyu ng
job mismatch. Susuriin ang mga curriculum para
maituon sa mga industriyang naghahanap ng empleyado, at gagabayan ang mga
estudyante sa pagpili ng mga kursong hitik sa
bakanteng trabaho.

Ngunit aanhin naman po natin ang mga numerong naghuhudyat ng pag-asenso ng
iilan, kung marami pa rin ang napapag-iiwanan?
Ang unang hakbang: tinukoy natin ang totoong nangangailangan; namuhunan
tayo sa pinakamahalaga nating yaman: ang
taumbayan. Sa dalawang milyong pamilyang rehistrado sa ating Pantawid
Pamilyang Pilipino Program, isang milyon at animnaraang
libo na ang nakakatanggap ng benepisyo nito. Sa pagpapakitang-gilas ni
Secretary Dinky Soliman, tinatayang may mahigit
isandaang libong pamilya ang naiaahon natin mula sa kahirapan kada buwan.
Uulitin ko, tinatayang may mahigit isandaang libong
pamilya ang naiaahon natin mula sa kahirapan kada buwan. Kaya naman mataas
ang aking kumpiyansang makukumpleto ang 1.3
million na dagdag na pamilya, mula sa kabuuang 2.3 milyong pamilyang target
na benepisyaryo ng CCT bago matapos ang taong ito.
At sa compliance rate nito na hindi bababa sa 92%, milyun-milyon na rin po
ang inang regular na nagpapacheck-up sa mga health
center, ang mga sanggol na napabakunahan, at ang mga batang hindi
hinahayaan sa labas ng paaralan.

Simula pa lang po ito, at sa ganitong kalinaw na mga resulta, umaasa ako sa
suporta ng bawat Pilipino, lalo na ng lehislatura, sa
mungkahi nating salinan pa ng pondo ang Pantawid Pamilyang Pilipino
Program. Inaasam po natin na bago matapos ang 2012,
tatlong milyong pamilya na ang mabibigyan ng puhunan para sa kanilang
kinabukasan.

Binibigyan natin ang mga maralitang pamilyang ito ng pagkakataong makaahon
sa buhay, dahil ang pag-asenso nila ay pag-angat rin
ng buong bansa. Sino ang tatangkilik sa mga produkto at serbisyo ng mga
negosyante, kung isang kahig, isang tuka naman ang
mamimili? Kapag may amang kumapit sa patalim para may kainin ang kanyang
pamilya, at siya ay magnakaw o nangholdap, sino
ba ang puwedeng mabiktima ng krimen kundi tayo rin? Kung ang mga kababayan
natin ay walang maayos na pagkain o tahanan,
mahina ang kalusugan at may malubhang karamdaman, hindi ba’t tayo rin ang
nasa peligrong mahawa sa kanilang sakit?

Naglalatag po tayo ng pagbabago upang mas mapatibay ang pundasyon ng
maaliwalas na bukas para sa lahat. Halimbawa, sa
kalusugan: Di ba’t kapansin-pansin ang pagtaas ng bilang ng mga
benepisyaryo ng PhilHealth tuwing maghahalalan? Ngayon, sa
pamamagitan ng National Household Targeting System for Poverty Reduction
(NHTS-PR), tiniyak natin na ang limang milyon at
dalawandaang libong pamilyang Pilipino na nakikinabang sa PhilHealth ay ang
talagang mga nangangailangan nito. Malawakang pag
-unlad at pag-asenso ng lahat: Iyan po ang panata natin. Walang maiiwan sa
tuwid na landas.

Tumungo naman po tayo sa ARMM. Ang dating sistema: Nagbabatuhan lang ng
huwad na utang na loob ang mga baluktot na
kandidato. Kapag pambansang halalan, malaya ang nakaupo sa ARMM na
imane-obra ang makinarya sa kaniyang rehiyon para
matiyak na bokya ang boto ng mga hindi kaalyado. Kapag naman eleksyon sa
ARMM at maniningil na ng utang si Mayor o
Governor, ang administrasyon naman ang magpapatakbo ng makinarya para
manalo ang kanilang kandidato.

Ayon nga po sa naungkat ng COA, sa opisina ng regional governor ng ARMM,
mula Enero 2008 hanggang Setyembre 2009,
walumpung, uulitin ko, walumpung porsyento ng mga disbursement ang napunta
sa mga cash advance na wala namang maayos na
paliwanag. Kung hindi nawala ang pondong ito, nakatapos na sana ang isang
batang sa ngayon tumawid sa ghost bridge, para
pumasok sa ghost school, kung saan tuturuan siya ng ghost teacher.
Kaawa-awang bata, walang humpay na paghihirap, at walang
pag-asa ng pag-asenso.

Gusto nating maranasan ng ARMM ang benepisyo ng tamang pamamahala. Kaya ang
ating mungkahing solusyon: synchronization.
Dahil dito, kailangan nilang tumutok sa kani-kanilang mga kampanya;
magiging mas patas ang labanan, at lalabnaw ang command
votes. Salamat sa Kongreso at naipasa na ang batas na magsasabay sa halalan
ng ARMM sa halalang pambansa.

At bakit po postponement ang kailangan? Sa kagustuhang siyempre makabalik
sa puwesto, nakahanda ang ilan na ulitin ang
nakagawian para manalo. Isipin na lang po ninyo kung pumayag tayo sa
kagustuhan ng mga kontra, at itinuloy natin ang eleksyon.
Wala po silang ibang gagawin sa loob ng dalawang taon kundi paghandaan ang
susunod na halalan at isiksik ang kalokohan nila sa
mas maigsing panahon. Habang nananatili sa pwesto ang mga utak wang-wang na
opisyal, naiiwan namang nakalubog sa kumunoy
ng kawalang-pagasa ang taumbayan.

Wala akong duda sa kahihinatnan ng mga repormang inilatag natin. Hindi po
tayo nagbubukambibig lang; may kongkretong resulta
ang ating mga paninindigan. Kapag sinabi nating tuwid na daan, may katapat
itong kalsada sa Barangay Bagumbayan sa Sta. Maria,
Laguna. Pag sinabi nating malinis na pamamahala, may dadaloy na malinis na
tubig sa mga liblib na lugar gaya ng nasa Barangay
Poblacion, sa Ferrol, Romblon. Kapag sinabi nating liwanag ng pagbabago,
titiyakin nating may liwanag na tatanglaw sa mga
pamayanang dati ay nangangapa sa aandap-andap na gasera, gaya ng ginawa
natin sa Barangay San Marcos, sa Bunawan, Agusan
del Sur. Ganito na ang nangyayari sa marami pang ibang lugar; pinipilit
nating ito rin ang mangyari sa kabuuan ng Pilipinas.

Nakatutok na po ang iba’t ibang ahensya ng gobyerno; nag-uugnayan at
nagtutulungan sila upang maabot at mapabilis ang mga
solusyon sa mga problemang kaytagal nang pinapasan ng bayan.

Di po ba’t may problema tayo sa baha, na alam naman nating dulot ng walang
humpay at ilegal na pagputol ng mga puno? Dating
solusyon: photo-op ng pagtatanim na ang tanging benepisyaryo ay
nagpapoging pulitiko. Nagtanim nga ng puno kontra-baha, pero
hindi naman siniguro na mananatiling nakatayo ang mga ito pag-alis nila.

Isa sa mga solusyong pinaghahandaan, pinag-aaralan ay ang gawing
kapaki-pakinabang sa mga pamayanan ang pagbabantay ng
puno. Bibigyan sila ng binhi ng kape at cacao para itanim at mamunga ng
kabuhayan. Habang hinihintay ang ani, makakakuha sila
ng stipend upang bantayan naman ang mga punong itinanim laban sa baha.
Puwedeng maging benepisyaryo ng programang ito ang
mga informal settlers, na ngayon ay nagkukumpulan sa siyudad. Mamumuhunan
tayo sa taumbayan, habang namumuhunan din sa
kalikasan.

Noon bang isang taon, inisip kaya natin na kaya nating gawin ito? Sa
ngayon, tinutupad na natin ang ating mga pangako. Bukas
makalawa, katotohanan na lahat ng ating mga pinapangarap.

Marami pa pong malikhaing konsepto na inilalapit sa atin at atin pong
pinapatupad na. May mosquito trap na pinapatay ang mga kiti
-kiti ng lamok, na siguro naman po ay may kinalaman sa halos labing-apat na
porsiyentong pagbaba ng insidente ng dengue; may
hibla ng niyog na itatapon na sana, pero puwede palang murang solusyon sa
mga daanang madaling mabitak; may landslide sensor
na magbababala kung tumaas na ang panganib na gumuho ang lupa; may mga
kagamitang magbibigay ng senyales kung malapit
nang umapaw ang tubig sa mga ilog. Lahat po ito, gawa ng Pilipino.

Pinag-aaralan na rin po ng DOST at UP ang pagkakaroon ng monorail system,
para tugunan ang problema sa pangmalawakang
transportasyon. Sa malikhaing pag-iisip ng kapwa Pilipino, may pag-asa pala
tayong magtayo ng light rail system nang hindi hihigit
sa 100 million pesos ang gagastusin kada kilometro. Sa matitipid na pondo,
mas mahabang kilometro ng riles ang mailalatag at
makaka-abot sa mga lugar na malayo sa sentro ng komersyo. Ang mga dating
sumisiksik sa siyudad para maghanap ng trabaho,
maaari nang tumira sa medyo mas malayo, nang hindi pahirapan ang biyahe.

Uulitin ko po: ang mungkahing ito ay galing sa kapwa natin Pilipino, para
sa Pilipinas. Naaalala po ba ninyo ang panahon kung kailan
ni hindi man lang maabot ng mga pangarap natin ang ganitong mga proyekto?
Ngayon, sinasabi ko po sa inyo: pinapangarap natin
ito, kaya natin ito, gagawin natin ito. Hindi ba tayo nagagalak, Pilipino
tayong nabubuhay sa mga panahong ito?

Sa kabila ng lahat ng ito, huwag po sana nating lilimutin: masasayang lang
ang lahat ng ating narating kung hindi tuluyang
maiwawaksi ang kultura ng korupsyon na dinatnan natin.

Sa mga kapwa ko empleyado ng sambayanan, mula sa tuktok hanggang sa bawat
sulok ng burukrasya: Di po ba’t napakarangal na
ngayon ang magtrabaho sa gobyerno? Di po ba’t ngayon, sa halip na ikahiya,
gusto mo pang isuot kung minsan ang iyong ID kung
sumasakay ka ng bus o jeep papasok sa iyong ahensya? Sasayangin po ba natin
ang karangalang kaloob sa atin ng sambayanan?

Iyan din po ang aking panawagan sa ating Local Government Units. Kabilang
po ako sa mga sumasang-ayon na kayo ang pinaka-
nakakaalam sa pangangailangan ng taumbayan sa inyong mga lungsod at
munisipyo. Makakaasa po ang ating mga LGU sa higit na
kalayaan at kakayahan, kung makakaasa rin tayong gagamitin ito sa tuwid na
paraan, at isasaalang-alang ang kapakanan ng buong
sambayanan.

Halimbawa po, may ilang munisipyo na naisipang magbuwis sa mga transmission
lines ng kuryente na dadaan sa kanilang mga
pook. Magpapasok nga po ng kita sa kanilang lokal na kaban, pero kapalit
nito, tataas din ang gastusin ng mas nakararaming
Pilipino sa kuryente. Tiwala po akong kaya nating balansehin ang interes ng
inyong mga nasasakupan sa interes ng sambayanan.

Kailangan pong manatiling magkatugma ang ating mga programa, dahil ang
ikauunlad ng buong bansa ay manganganak din ng
resulta sa inyong mga pook. Wakasan na po sana natin ang agendang nakatuon
sa susunod na eleksyon lamang, at ang kaisipang
isla-isla tayong maihihiwalay ang sariling pagsulong sa pag-unlad ng bansa.

Tayo-tayo rin po ang dapat magtulungan tungo sa kaunlaran. Malaki ang
pasasalamat ko sa Kongreso sa pagpapasa ng mga batas
ukol sa GOCC Governance, ARMM Synchronization, Lifeline Electricity Rates
Extension, Joint Congressional Power Commission
Extension, Children and Infants’ Mandatory Immunization, at Women Night
Workers at marami pa sigurong kasunod.

Noong isang taon nga po, nagpakitang-gilas ang Kongreso sa pagpasa ng
budget bago matapos ang taon. Dahil dito, nasimulan
agad ang mga proyekto at hindi na inabot ng tag-ulan. Bukas na bukas po,
ihahain na namin sa lehislatura ang budget para sa
susunod na taon. Umaasa po ako na muli kayong magpapakitang-gilas, upang
tuluyan na nating mapitas ang bunga ng mga
naitanim nating pagbabago.

Maganda na po ang ating nasimulan. Pero mahalaga pong maalala natin: simula
pa lang ito. Marami pa tayong gagawin. Hayaan po
ninyong ilatag ko sa Kongreso ang ilan sa mga batas na magpapaigting sa
pagtupad ng ating mga panata sa bayan.

Layon nating bigyan ng kaukulang kompensasyon ang mga biktima ng Martial
Law; ang pagkakaloob ng makatarungang pasahod at
benepisyo para sa mga kasambahay; at ang pagpapatupad ng isang mas maayos
na sistema ng pensyon para sa mga kawal.
Sinusuportahan din natin ang pagpapalawak ng sakop ng scholarship na
ipinagkakaloob ng DOST sa mahuhusay ngunit kapuspalad
na mag-aaral; ang pagtataguyod ng pinaigting na pangkalahatang kalusugan;
at ang pangangalaga sa ating kalikasan at sa mga
pasilidad na titiyak sa kaligtasan ng mga mamamayan sa oras ng sakuna.

Kabilang din po sa ating agenda ang pagpapalakas ng Bureau of Corrections,
ng National Bureau of Investigation, ng National
Electrification Administration, at ng PTV 4, upang sa halip na mapag-iwanan
ng kaalaman at panahon, mas maayos nilang
magagampanan ang kanilang pagbibigay-serbisyo sa publiko.

Hindi ko po nailagay ang lahat ng gustong magpasali ng kanilang adbokasiya
dito po sa SONA. Pero kumpleto po ang detalye sa
budget at budget message. Sa mga interesado po, pakibasa na lang po ang
detalye doon.

May mga nagsasabing pinepersonal ko raw ang paghahabol sa mga tiwali. Totoo
po: Personal talaga sa akin ang paggawa ng tama,
at ang pagpapanagot sa mga gumagawa ng mali—sino man sila. At hindi lamang
dapat ako namemersonal sa usaping ito. Personal
dapat ito sa ating lahat, dahil bawat Pilipino ay biktima nito.

Ang mali—gaano katagal man ito nanatili—ay mali pa rin. Hindi puwedeng “Oks
lang, hindi puwedeng wala lang iyan.” Kapag
kinalimutan natin ang mga ito, mangyayari lang ulit ang mga kamalian ng
nakaraan. Kung hindi magbabayad ang mga nagkasala,
parang tayo na rin mismo ang nag-imbita sa mga nagbabalak gumawa ng masama
na kung puwede ulitin ninyo ang ginawa ninyo.

Ang totoo nga po, marami pang kalokohan ang nahalungkat natin. Pero hindi
na tayo magpapakahaba doon at magbibigay na lang
ako ng halimbawa, sa PAGCOR: kape. Isang bilyong piso po ang ginastos ng
dating pamunuan ng ahensya para sa kape; sa
isandaang piso na lang po kada tasa, lalabas na nakakonsumo sila ng sampung
milyong tasa. Baka po kahit ngayong iba na ang
pamunuan ng PAGCOR ay dilat na dilat pa rin ang mata ng mga uminom ng
kapeng ito. Hanapin nga po natin sila, at matanong:
nakakatulog pa po kayo?

Pagpasok ng bagong Ombudsman na si dating Supreme Court Justice Conchita
Carpio-Morales, magkakaroon tayo ng tanod-bayan
na hindi magiging tanod-bayad ng mga nagwawang-wang sa pamahalaan.
Inaasahan ko nga po na sa taon na ito, masasampahan
na ng kaso ang maraming nagkuntsabahan sa katiwalian, at naging sanhi ng
situwasyong ating inabutan. Tapos na rin po ang
panahon kung kailan nagsasampa ang gobyerno ng malalabnaw na kaso. Kapag
tayo ang nagsampa, matibay ang ebidensya,
malinaw ang testimonya, at siguradong walang lusot ang salarin.

Tutok tayo na ang pagkakamit ng ganap na katarungan ay hindi natatapos sa
pagsasakdal kundi sa pagkukulong ng maysala. Buo
ang kumpiyansa ko na tinutupad ng Department of Justice ang malaki nilang
bahagi upang maipiit ang mga salarin, lalo na sa mga
kaso ukol sa tax evasion, drug trafficking, human trafficking, smuggling,
graft and corruption, at extrajudicial killings.

Wala pong tsamba: ang tapat at mabuting pamamahala ay nanganganak ng mabuti
ring resulta. Isipin po ninyo: naipatupad natin ang
mga ipinangakong serbisyo ng gobyerno, at nakapaglaan pa ng sapat na pondo
para sa mga proyekto nang hindi kinailangang
magtaas ng buwis.

Iyan naman po talaga ang plano: siguruhin na patas ang laban; itigil ang
panlalamang ng mga makapangyarihan; at tiyakin na ang
dating sistema kung saan nakikinabang ang iilan ay magiging bukal ng
oportunidad para sa lahat.

Tinutuldukan na lang po natin ang wang-wang: sa kalsada, sa gobyerno, sa
kalakhang lipunan. Ito po ang manganganak ng
kumpiyansa na magdadala ng negosyo; ito rin ang sisiguro na ang pondo ng
taumbayan ay mapupunta sa dapat nitong kalagyan:
Imprastruktura na titiyak sa tuluyang pag-angat ng ekonomiya at pagmumulan
ng trabaho, at serbisyong panlipunan na sisigurong
walang mapag-iiwanan. Bubukas ang marami pang pintuang pangkabuhayan sa
pamamagitan ng turismo; sisiguruhing hindi
magugutom ang Pilipino sa pagpapalakas ng agrikultura. Ang mga dating
kinakaligtaan, bibigyang-puhunan ang kinabukasan.

Magbubunsod ito ng siklo kung saan tiyak na may pupuno sa mga nalilikhang
trabaho, at may mga konsumer na lalong
magpapalago sa mga negosyo.

Batid ko po na hanggang ngayon ay may kakaunti pang nagrereklamo sa ating
estilo ng pamamahala. Nakita po ninyo ang aming
estilo, at ang kaakibat nitong resulta. Nakita po ninyo ang estilo nila, at
kung saan tayo nito dinala. Sa mga taong bukas ang mata,
maliwanag kung saan ang tama.

Ngayong tayo na ang nagtitimon sa gobyerno, malinaw ang direksyong
tinatahak ng ating bayan. Isang bansa kung saan ang
pagkakataon ay abot-kamay; kung saan ang mga nangangailangan ay
sinasaklolohan; kung saan may saysay ang bawat patak ng
pawis, bawat sandali ng pagtitiis, at bawat butil ng hinagpis na dinaanan
natin. Kung may gawin kang mabuti, may babalik sa iyong
mabuti. At kung may gawin kang masama, tiyak na mananagot ka.

Naaalala ko nga po ang isang ginang na lumapit sa akin noong kampanya; ang
babala niya, “Noy, mag-iingat ka, marami kang
kinakabangga.”

Tama po ang sinabi niya: Tao po akong may agam-agam din. Pero wala po
akong alinlangang tumahak sa tuwid na daan: Buo ang
loob ko dahil alam kong nasa likod ko kayo.

Salamat po sa mga pari at obispo na masinsinang nakipagdiyalogo sa atin,
katulad nina Cardinal Rosales at Vidal. Di naman po
kami ganoong kalapit ni Cardinal Rosales, pero naniniwala akong ibinuhos
niya ang lahat para mabawasan ang hindi
pinagkakaunawaan ng gobyerno at simbahan. Sa pagkahahalal kay Archbishop
Palma, tagapagtanggol ng karapatang pantao at
kalikasan, lalo pong tumibay ang aking kumpiyansang ugnayan, at hindi
bangayan ang mabubuo sa pagitan ng estado at simbahan.

Salamat din po sa ating Gabinete, na walang kinikilalang panahon ng tulog o
pahinga, maipatupad lang ang pambansang agenda.
Special mention po ang PAGASA, na tunay na ngayong nagbibigay ng maaasahang
babala.

At sa mga nasasagasaan po natin sa landas ng katapatan at integridad sa
pamamahala, ito naman po ang aking masasabi: Pinili
ninyo ang landas kung saan naaapi ang sambayanan. Pinili naman namin ang
landas na ipagtanggol ang taumbayan. Nasa tama po
kami. Nasa tama kami; nasa mali kayo. Sa inyong magbabalik ng pang-aapi sa
sambayan, hindi kayo magtatagumpay.

Sa lahat ng mga kasama natin sa tuwid na daan: Kayo ang lumikha ng
pagkakataong baguhin ang dinatnan, at gawing mas
maganda ang ipapamana natin sa susunod na salinlahi ng mga Pilipino. Kayo
pong mga tsuper na pumapasada pa rin; kayong mga
guro at estudyanteng pauwi pa lang mula sa klase; kayong patuloy ang
paglikha ng mga obrang nagpapaalab sa apoy ng ating
pagka-Pilipino; kayong mga pulis, sundalo, kaminero at bumbero; kayong mga
marangal na magtatrabaho, sa Pilipinas man, sa
gitnang dagat, o sa ibang bansa; kayong mga tapat na kasama natin sa
gobyerno, anumang probinsya o partido; kayong mga
Pilipinong nakikinig sa akin ngayon—kayo po ang lumikha ng pagkakataong ito.

Lumikha po kayo ng gobyernong tunay na nagtatrabaho para sa inyo. May
limang taon pa tayo para siguruhing hindi na tayo babalik
sa dating kalagayan. Hindi tayo magpapadiskaril ngayong napakaganda na ng
resulta ng ating sinimulan.

Kapag may nakita tayong butas sa sistema, huwag na po tayo magtangkang
lumusot. Huwag na nating daanin sa pakiusap ang
madadaan sa pagsisikap. Tama na ang unahan, tama na ang tulakan, tama na
ang lamangan, dahil lahat naman po tayo ay
makakarating sa minimithi nating kinabukasan.

Tapusin na po natin ang kultura ng negatibismo; iangat natin ang
kapwa-Pilipino sa bawat pagkakataon. Bakit po ang iba, ang hilig
maghanap ng kung anu-anong pangit sa ating bayan? At napakahirap—parang
kasalanan—na magsabi ng maganda? Naalala pa po
ba natin noong huling beses tayong pumuri sa kapwa Pilipino?

Itigil na po natin ang paghihilahan pababa. Ang dating industriya ng
pintasan na hindi natin maitakwil, iwaksi na po natin. Tuldukan na
po natin ang pagiging utak-alimango; puwede bang iangat naman natin ang
magaganda nating nagawa?

Kung may nakita kang mabuti, huwag kang magdalawang-isip na purihin ito.
Kapag nakita mo ang pulis sa kanto, nagtatrapik nang
walang kapote sa ilalim ng ulan, lapitan mo sana at sabihing, “Salamat po.”

Kung magkasakit ka at makita mo ang nars na nag-aruga sa iyo, sa halip na
magserbisyo sa dayuhan kapalit ng mas malaking
suweldo, pakisabi rin po, “Salamat po.”

Bago ka umuwi galing eskuwela, lapitan mo ang guro mong piniling mamuhunan
sa iyong kinabukasan kaysa unahin ang sariling
ginhawa; sabihin mo, “Salamat po.” Tulad ng aking guro na nasa screen
ngayon, “Salamat po Ginang Escasa.”

Kung makasalubong mo ang iyong kinatawan sa kalsadang dati ay lubak-lubak o
wala, at ngayon ay puwede nang daanan nang
maaliwalas, lapitan mo siya at sabihing: “Salamat po.”

Kaya po, sa sambayanang Pilipino, ang aking Boss na nagtimon sa atin tungo
sa araw na ito: maraming, maraming salamat po sa
pagbabagong tinatamasa natin ngayon.

Buhay na buhay na ang Pilipinas at ang Pilipino.

Magandang hapon po.
(Photo by: Robert Vinas/ Malacanang Photo Bureau).