'tubos sa hinanakit'

BIHIRA akong magkimkim ng hinanakit. Lumaki akong api-apihan bilang anak-mahirap ngunit dahil mulat ako sa pangaral na hindi dapat magkaroon ng hinanakit sa kapwa o sa kalagayan sa buhay ay naging passive ako kahit sa mga taong umaagrabyado sa akin.
May mga pagkakataon nga lang na siguro ay tao lang ako at hindi maiwasan ang pagkakaroon ng hinanakit—isa na ang kuwentong ito.
Nang mamatay ay aking ama, unang pagkakataon na may nabawas sa aming pamilya, ay nawalan ako ng motibasyon at sabi ko sa sarili ko ay palilipasin ko ang isang taon hanggang makapagbabang luksa sa kanya bago ko muling ayusin ang aking buhay. Malungkot ako noon at walang araw na hindi ko naiisip ang mga panahon na kasama ko ang aking ama.
Sinisi ko rin ang sarili ko na bakit sa Maynila pa ako nagtrabaho. Kung nasa Batangas ako, siguro ay nasubaybayan ko ang kanyang kalusugan. Hindi rin siguro siya tumigil sa mga gawaing bukid dahil may makakatulong pa. Kadalasan ay isinisisi ang panghihina ng mga matatanda sa bukid sa kanilang biglaang paghinto sa mga gawain, paupu-upo na lang sa bahay at nanonood ng TV.
Lagi rin akong dumadalaw sa sementeryo noon—halos linggu-linggo kasama ang aking ina na labis ding nalungkot sa pagpanaw niya. Laman ako ng simbahan sa Batangas para ipagdasal ang kanyang kaluluwa.
Isang araw matapos kong magsimba ay naisipan kong tumambay muna sa parke na katabi lang ng simbahan sa Batangas. May isang grupo ng mga matatanda sa di- kalayuan at may mga nagpapakain sa kanila. Isang pamilyar na pigura ang nakita ko.
Ang panganay kong kapatid.
Kumunot ang aking noo sa eksena. Pinakakain niya ang mga matatandang naroroon. Ang panganay kong kapatid ay maayos ang buhay, pensyunada at asawa ng isang dating major sa Philippine Air Force. Tumayo ako at bahagyang lumapit sa puwesto nila. Noong panahong iyon ay nasa edad 60 na siguro siya.
Naramdaman siguro niyang may nakatingin sa kanya kaya saglit lang at napasulyap siya sa may gawi ko. Nakita ko ang saya sa kanyang mukha pagkakita sa akin at pagkislap ng mga mata, at agad lumapit.
Itinanong niya kung anong ginagawa ko roon. Hindi ako sumagot. Punung-puno siya ng sigla. Itinuro ang mga matatanda. Pinakakain daw niya. Bahagi ng kanyang obligasyon sa organisasyon ng mga senior citizen na kinabibilangan niya. Nalilibang daw siya tutal ay wala na naman siyang ginagawa.
Diretso ang kuwento niya at halatang masaya nga siya sa.
Samantalang ako ay punung-puno ng hinanakit sa kanya.
Sa mga panahon na nakaratay ang aming ama ay ni hindi ko siya nakitang dumalaw—at nagpahigop man lang sa matandang maysakit ng mainit na sabaw. Nasaan siya noon? Tapos ay heto siya ngayon at nagpapakain ng isang ni hindi niya kilala…
Hindi ko nasabi sa kanya ang bagay na iyon at kinimkim ko na lang sa aking dibdib.
Maging sa mga kapatid kong lalaki ay malaki ang aking hinanakit. Hindi nila inasikaso ang pag-aaral at kung anu-anong ginawa sa buhay. Nang wala na ako sa Batangas ay nagbalik sila roon at humingi ng bahagi ng kanilang lupa—na parang ang aral sa Bibliya ukol sa alibughang anak. At mabait ang aking ama, ipinagpaalam lang niya sa akin at sitwasyon, at ako naman ang anak na ang sinabi ng magulang ay laging iginagalang.
Estranghero ako sa aking mga kapatid at marahil ay ganoon din sila sa akin. Nang ipanganak ako ay malalaki na sila, ang iba ay may mga pamilya na. Wala akong rekoleksyon na nakasama ko sila noong bata pa ako. Sa mga pagkakataon nagkakasama-sama kami pag pista o may ikinasala na kaanak, namatay o anumang okasyon, masasaya silang nagkukuwentuhan at ako nasa isang tabi lang. Kapag umuuwi ako sa aming ancestral house at nadaratnan ko sila roon, saglit lang at isa-isa na silang mag-aalisan at maiiwan akong mag-isa na walang kahuntahan.
Gayunpaman ay mahal sila ng aking ama’t ina. Noong bata pa ako, sa hapag-kainan ay nagkukuwento sila ng mga anekdota tungkol sa aking mga kapatid. Hanggang sa huling sandali ng buhay ng aking ama’t ina ay ang mga kapatid ko pa rin ang kanilang inaalala—na huwag ko raw pababayaan.
Matagal na kaming walang komunikasyong pero kamakailan ay nagkita-kita muli kaming magkakapatid sa libing ng bunsong kapatid ng aking ama—na malapit na sanang mag-100 taon. Matatanda na rin ang aking mga kapatid, at sa tingin ko ay maliliit na sila. Ang panganay pala namin ay halos 80 anyos na (lahi kami ng mahahaba ang buhay). Naroroon pa rin ang pagkaestranghero namin sa isa’t isa; nagtanguan lang kami at nagngitian.
Nang maghihiwa-hiwalay na kami ay isa-isang yumakap sa akin ang mga kapatid kong babae. Naroon ang pagkasabik. Pinilit kong huwag mapaiyak ngunit aaminin kong sa unang pagkakataon ay naramdaman kong mahal pala nila ako. Ang mga pisil nila sa aking kamay ay sapat para mawala ang mga hinanakit na kinimkim ko para sa kanila.
Nagpasama naman ako sa mga kapatid kong lalaki dahil gusto kong silipin ang lumang palengke na madalas kong tambayan noon. Tatlo ang kapatid kong lalaki. Nang nasa palengke na kami ay itinuro sa akin ng pinakamatanda kong kuya ang laruang kotse—noong first birthday ko raw ay ganoon iniregalo niya sa akin. Nang mapadaan naman kami sa isang bakery, sabi ng isa kong kuya, noong bata pa ako ay madalas niya akong subuan ng tinapay dahil hindi raw ako kumakain ng kanin. Ibinili naman ako ng isang kuya ko ng inihaw na saging dahil alam daw niyang paborito ko iyon.
Nagulat ako na may rekoleksyon naman pala sila tungkol sa akin.
Nang ihatid nila ako sa sakayan ng bus at isa-isa silang nagsabi ng, “Mag-iingat ka, Utoy…” (Utoy ang tawag nila sa akin) ay hindi na nagpapigil ang luha sa aking mga mata at kusa na iyong nag-umalpas. Nasa tinig kasi nila ang lantay na pag-aalala para sa kanilang kapatid.
At sapat iyon para matubos ang kung anumang hinanakit mayroon akong nakatago para sa kanila.
Mananatili siguro kaming estranghero sa isa’t isa ngunit hindi mababago ang katotohanang iisang dugo ang nananalaytay sa aming mga ugat—at taglay niyon ang nakatagong pagmamahalan na hindi namin naipadama sa isa’t isa dahil sa age gap at maagang paghihiwa-hiwalay.
(Note: flickr photo by justphotography)